Το καινούριο βιβλίο του καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας στο Πάντειο (και μέχρι πέρυσι προέδρου της Διεθνούς Ομοσπονδίας για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου), Δημήτρη Χριστόπουλου, έρχεται την κατάλληλη στιγμή με ψυχραιμία, αλλά και θάρρος. Ο τίτλος, «Αν το προσφυγικό ήταν πρόβλημα, θα είχε λύση» (κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις), ανοίγει αυτόματα ξανά την κουβέντα.
Ο κ. Χριστόπουλος μίλησε στο popaganda.gr για το νέο του βιβλίο και για τα γεγονότα στον Έβρο, υπογραμμίζοντας πως «δεν ήταν πόλεμος», αλλά… κάτι άλλο.
«Τι γεύση σας άφησαν τα πρόσφατα γεγονότα στα τέλη Φεβρoυαρίου – αρχές Μαρτίου;» διερωτάται ο συγγραφέας για τον Έβρο. «Αν θυμάσαι μέχρι τότε, το προσφυγικό-μεταναστευτικό ήταν δημοσκοπικά το πιο αδύναμο σημείο της κυβέρνησης. Είδε την κρίση στον Έβρο ως μια ευκαιρία να ρεφάρει, εφαρμόζοντας τη λογική της ευθείας αποτροπής και παράγοντας -με τη συνδρομή των μίντια- ένα successstory. Χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά όροι όπως «πόλεμος» και «εισβολή» που διαχρονικά συσπειρώνουν τον κόσμο γύρω από την εκτελεστική εξουσία και τον «ηγέτη», και δημιουργούν κλίμα ανησυχίας.
Εγώ αυτό που προσπαθώ να πω με το βιβλίο είναι ότι, αν πάρουμε μια απόσταση από τα πράγματα, θα δούμε ότι η θωράκιση τέτοιου τύπου μεσομακροπρόθεσμα σκοπεύει στην ανακατεύθυνση των ροών. Ο φράχτης που φτιάχτηκε στον Έβρο το 2013 είχε ως αποτέλεσμα την συμπίεση των ροών στα νησιά. Ακόμα και να μείνει λοιπόν κανείς στη ρητορική του «προβλήματος», θα δει ότι αντιμετωπίζοντας το ένα δημιουργήθηκε ένα άλλο, ίσως και μεγαλύτερο.
Έχω την εντύπωση ότι λόγω της εμφάνισης της πανδημίας, έγινε ένα γρήγορο wrap στα γεγονότα του Έβρου. Στο μεταξύ, πολλά ρεπορτάζ ξένων μέσων (με τελευταίο του Spiegel), και πορίσματα ανεξάρτητων ερευνητικών ομάδων πιστοποιούν την υπάρξη νεκρών, και μάλιστα από πυρά που προήλθαν από την ελληνική πλευρά. Αν δεν υπήρχε ο κορωνοϊός να μονοπωλεί τη συζήτηση, πιστεύετε θα ήταν ικανά να λερώσουν την εθνική αφήγηση θριάμβου; Η πανδημία έφερε άλλη μια κρίση, άρα ακόμα περισσότερο ανάγκη για εθνική ομοψυχία. Έγινε ξανά εργαλειακή χρήση (και κατάχρηση) του όρου «πόλεμος». Αλλά να το ξεκαθαρίσουμε, γιατί έχει μεγάλη σημασία, επειδή δημιουργεί τη συνθήκη της υπακοής: ούτε στον Έβρο έγινε πόλεμος, ούτε η πανδημία είναι πόλεμος – μακάρι να μην ζήσουμε τέτοιον για να το καταλάβουμε.
Για να έρθω στο ερώτημα, ναι, θα το είχαμε συζητήσει περισσότερο αν δεν εμφανιζόταν ο ιός, οι αναφορές για νεκρούς θα είχαν προκαλέσει ρήγματα. Αλλά, όχι, δε θα είχε επηρεαστεί η εθνική αφήγηση. Η κοινή γνώμη σύρεται πάντα γύρω από την «εθνική νίκη» και καθησυχάζεται όταν δεν ξέρει τις αμαρτίες που χρειάστηκαν για να επιτευχθεί. Σαφώς, υπάρχει ένα ζήτημα πλουραλισμού στα μίντια – το είδαμε στον Έβρο, το βλέπουμε και στην πανδημία -, φυσικά όλα αυτά τα ρεπορτάζ και οι έρευνες θα ήταν σημαντικό να ακούγονται και το βράδυ στα δελτία ειδήσεων. Αλλά φοβάμαι ότι όταν επικρατεί η αντίληψη πώς «είμαστε σε πόλεμο» όλα αυτά δεν έχουν σημασία. Θεωρούνται παράπλευρες απώλειες.
Χρειάζεται δημιουργική αποδόμηση του εθνικού ναρκισσισμού: είναι απαράδεκτο να λες «έλα μωρέ αυτοί είναι εθνικιστές, υποανάπτυκτοι», χωρίς να εξετάζεις τι ωθεί τις κοινότητες σε τέτοιες αντιλήψεις και συμπεριφορές.
Πρέπει να υπάρχει ελεγχόμενη δίοδος στην περιοχή του Έβρου; Κατά την άποψη μου, ναι. Κακώς δεν αφήνουμε ένα περιθώριο σε κάποιους ανθρώπους να χτυπάνε την πόρτα στον Έβρο για άσυλο. Θα αποσυμπίεζε αμέσως τα νησιά. Ο λόγος που ο Έβρος μένει κλειστός (και ήταν πάντα έτσι, δεν έκλεισε την Καθαρά Δευτέρα) είναι επειδή η Θράκη είναι μια εθνικά ευαίσθητη περιοχή που δεν πρέπει να βρεθούν στο έδαφός της μουσουλμάνοι. Αυτή είναι μια πεποίθηση πολύ διαδεδομένη στους κόλπους του ελληνικού βαθέως κράτους».
