Πεθαίνοντας από το κρύο στα νερά του Εβρου

Του Αντώνη Τελόπουλου για την Εφημερίδα των Συντακτών

Ο αναπληρωτής καθηγητής Ιατροδικαστικής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, Παύλος Παυλίδης, εξηγεί τις επικίνδυνες ιδιαιτερότητες του ποταμού και μιλά για τα λάθη που κάνουν οι ταξιδιώτες τα οποία σε πολλές περιπτώσεις καθίστανται μοιραία ● «Κάθε περιστατικό είναι και μια τραγωδία. Τα συγγενικά πρόσωπα που αναζητούν τους οικείους τους, ανεξάρτητα από την καταγωγή ή τη θρησκεία τους, είναι άνθρωποι και απαιτείται να τους δείχνουμε απόλυτο σεβασμό. Φανταστείτε τη μάνα που ποτέ δεν έλαβε το τηλεφώνημα του παιδιού της, ότι πέρασε τα σύνορα και βρίσκεται κάπου στην Ευρώπη…» Παύλος Παυλίδης.

Βαρύς είναι ο απολογισμός του 2019 για τον ιατροδικαστή του Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου Αλεξανδρούπολης, Παύλο Παυλίδη, που είδε άλλη μια χρονιά να φεύγει, αφήνοντας πίσω της δεκάδες νεκρούς πρόσφυγες και μετανάστες, που βρέθηκαν στις όχθες του ποταμού Εβρου, στην προσπάθειά τους να διεκδικήσουν ένα καλύτερο μέλλον. Την τελευταία χρονιά, στο Εργαστήριο Ιατροδικαστικής του Νοσοκομείου Αλεξανδρούπολης μεταφέρθηκαν πάνω από 35 νεκροί πρόσφυγες και μετανάστες.

Στην πλειονότητα των περιστατικών αυτών, αιτία θανάτου είναι ο πνιγμός. Συγκεκριμένα, 14 ήταν τα άτομα που πνίγηκαν στον ποταμό Εβρο, 11 πέθαναν από υποθερμία, οκτώ έχασαν τη ζωή τους σε τροχαία δυστυχήματα και δύο στη σιδηροδρομική γραμμή. Ο αριθμός των περιστατικών είναι, προς το παρόν, ελαφρά μειωμένος σε σχέση με το 2018, που οι νεκροί πρόσφυγες και μετανάστες είχαν φτάσει τους 39.

Προβληματισμό ωστόσο προκαλεί το γεγονός πως, ενώ τη φετινή χρονιά ο χειμώνας στον Εβρο ήταν ασυνήθιστα ήπιος, τα ποσοστά θανάτου από υποθερμία παρέμειναν και φέτος υψηλά. Αυτό από μόνο του δημιουργεί εύλογη ανησυχία για αύξηση των περιστατικών, όταν το ψύχος ενισχυθεί.

Μιλώντας στο ραδιόφωνο της ΕΡΑ Ορεστιάδας, ο αναπληρωτής καθηγητής Ιατροδικαστικής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, Παύλος Παυλίδης, που βρίσκεται εδώ και μια 20ετία στο Εργαστήριο Ιατροδικαστικής, ανέλυσε τα τραγικά περιστατικά που για ακόμη μια χρονιά δεν είναι λίγα.

Ρούχα-βαρίδια

Ο κ. Παυλίδης παρατήρησε ότι οι πνιγμοί παραμένουν εδώ και χρόνια κύρια αιτία θανάτου. «Ο ποταμός είναι επικίνδυνος με τα απότομα ρεύματά του», ανέφερε συγκεκριμένα, εξηγώντας τη μακάβρια μηχανική των πνιγμών: «Οι άνθρωποι που περνούν με τις βάρκες από τη μια όχθη στην άλλη φορούν -επειδή δεν μπορούν να έχουν μαζί τους αποσκευές- πολλά ρούχα επάνω τους. Αφενός για να προφυλαχθούν από το κρύο, αφετέρου επειδή δεν μπορούν αλλιώς να μεταφέρουν ρουχισμό. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, εάν βρεθούν μέσα στο νερό, αυτά τα πολλά ρούχα να μετατρέπονται σε “βαρίδια” και να αυξάνουν τις πιθανότητες του πνιγμού».

Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα των δύο αδερφών, όπως εικάζεται, που βρέθηκαν νεκρές έχοντας αγκαλιαστεί για να αποφύγουν το κρύο πριν από μερικές εβδομάδες στο χωριό Γεμιστή, στα σύνορα Ελλάδας και Τουρκίας. Οι δύο γυναίκες, αφρικανικής καταγωγής, περίπου 20 χρόνων, βρέθηκαν παγωμένες και αγκαλιασμένες σε μια φυλλωσιά. Η διάγνωση του ιατροδικαστή ήταν θάνατος από υποθερμία. Είχαν περάσει το ποτάμι και κρύφτηκαν κάτω από τις φυλλωσιές για να προφυλαχθούν από το τσουχτερό κρύο, που στον Εβρο, λόγω της υγρασίας, γίνεται φονικό, ειδικά για εξασθενημένους οργανισμούς.

Φορούσαν από επτά πουλόβερ και πέντε κολάν η καθεμιά, για να κρατηθούν ζεστές. Ομως, η συγκεκριμένη πρακτική είναι αυτή που τις πρόδωσε, καθώς τα βρεγμένα ρούχα τους λειτούργησαν ως παγοκύστες, με αποτέλεσμα να παγώσει όλο τους το κορμί κατά τη διάρκεια της νύχτας.

Υποθερμία

Εξάλλου, όπως εξήγησε ο ίδιος ο κ. Παυλίδης, πολλές φορές αυτά τα περιστατικά υποθερμίας οφείλονται στο επικίνδυνο πέρασμα από τον Εβρο, όπως συνέβη και στη συγκεκριμένη περίπτωση. «Φάνηκε ότι πέρασαν το ποτάμι, ήταν βρεγμένα όλα τα ρούχα τους, πιθανόν κάθισαν κάπου να ξεκουραστούν, αλλά εκεί ίσως αποκοιμήθηκαν και πέθαναν», είπε χαρακτηριστικά.

Οπως επισημαίνει ο ιατροδικαστής, η συγκεκριμένη πρακτική ακολουθείται από όλους τους πρόσφυγες και μετανάστες. Οταν φέρνουν τις σορούς στο ιατροδικαστικό εργαστήριο, εντοπίζουν πάνω τους να φορούν συνήθως 3-4 παντελόνια και 5-6 μπλούζες. Επιπλέον, οι μετανάστες προτιμούν να περνούν συνήθως τη νύχτα σε ένα μέρος εντελώς άγνωστο, ενώ οι περισσότεροι δεν ξέρουν κολύμπι. Ολοι αυτοί οι παράγοντες είναι επιβαρυντικοί στα περιστατικά πνιγμού.

Επίσης όπως σημείωσε, τα περισσότερα περιστατικά με θύματα πρόσφυγες και μετανάστες μπορεί να βρεθούν ύστερα από πολύ καιρό. Εχουν εντοπιστεί νεκρά σώματα στις όχθες του Εβρου ακόμα και ύστερα από τέσσερις μήνες, ενώ είναι σχεδόν βέβαιο, σύμφωνα πάντα με τις αρμόδιες αρχές, πως υπάρχουν πολλά περιστατικά που δεν έχουν βρεθεί ακόμη.

Διαβάστε ακόμη  Επιστρέφουν στο λιμάνι της Αλεξανδρούπολης οι ερασιτέχνες ψαράδες

Το δράμα της προσφυγιάς και της μετανάστευσης αποτυπώνεται και στα στατιστικά στοιχεία με τις ηλικίες των θυμάτων: Από το 2000 και μέχρι το 2012, πάνω από το 95% των νεκρών ήταν άνδρες νεαρής ηλικίας (18-25 ετών), που είχαν σκοπό να φτάσουν στην Ευρώπη για να δουλέψουν.

Από το 2012, και μετά τον πόλεμο στη Συρία, αυτό έχει αλλάξει. Εχουμε θύματα πλέον και αρκετές γυναίκες, παιδιά και άνδρες μεγαλύτερης ηλικίας. Αυτή η τάση δείχνει ότι, εκτός από τους νέους άνδρες που προσπαθούσαν να περάσουν μόνοι τους στην Ευρώπη με σκοπό την εργασία και την υποστήριξη της οικογένειάς τους στέλνοντας χρήματα στη χώρα προέλευσής τους, πλέον τον μακρύ δρόμο της προσφυγιάς επιλέγουν και ολόκληρες οικογένειες.

Αναζητήσεις

Από τον αέρα της ΕΡΑ Ορεστιάδας, ο ιατροδικαστής Παυλίδης αναφέρθηκε και στις αναζητήσεις των νεκρών, από τους συγγενείς τους, οι οποίες, όπως είπε, είναι πολύ συχνές. Υπάρχουν πολλές αναζητήσεις, αλλά, δυστυχώς, πολλές φορές τα νεκρά σώματα των οικείων τους δεν εντοπίζονται ούτε από την ελληνική ούτε από την τουρκική πλευρά. Αυτό ενισχύει την άποψη ότι πολλούς νεκρούς «δεν τους “έβγαλε” ακόμη ο ποταμός», όπως χαρακτηριστικά είπε.

Η συναισθηματική φόρτιση, ωστόσο, είναι πολύ μεγαλύτερη, όταν η αναζήτηση αφορά μικρά παιδιά. Η στιγμή ίσως που ένας ηλικιωμένος άνδρας επισκέφτηκε τον ιατροδικαστή αναζητώντας την κόρη του και τον εγγονό του ήταν η πιο έντονα φορτισμένη. Παραπλήσιο και το περιστατικό του πατέρα που έχασε τη γυναίκα και τα τρία παιδιά του στον ποταμό Εβρο. Βρέθηκε και αναγνωρίστηκε το ένα παιδί, το οποίο παραδόθηκε στον πατέρα, ενώ το άλλο παιδί, σύμφωνα με πληροφορίες, βρισκόταν στα ψυγεία κάποιου νοσοκομείου της Τουρκίας ή είχε ταφεί. Ο δυστυχισμένος άνδρας ακόμα αναζητά το τρίτο παιδί και τη γυναίκα του.

«Κάθε περιστατικό είναι και μια τραγωδία. Τα συγγενικά πρόσωπα που αναζητούν, ανεξάρτητα από την καταγωγή ή τη θρησκεία τους, είναι άνθρωποι και απαιτείται να τους δείχνουμε απόλυτο σεβασμό. Φανταστείτε τη μάνα που ποτέ δεν έλαβε το τηλεφώνημα του παιδιού της, ότι πέρασε τα σύνορα και βρίσκεται κάπου στην Ευρώπη…», τόνισε ο Π. Παυλίδης.

Η ταφή

Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι σοροί των ανθρώπων αυτών ενταφιάζονται με τις ισλαμικές παραδόσεις, στο νεκροταφείο μεταναστών, στο χωριό Σιδηρό του Δήμου Σουφλίου.

Οπως αναλυτικά είχε καταγράψει η «Εφ.Συν.» στο οδοιπορικό της στα περάσματα των προσφύγων και των μεταναστών («Το δόγμα της στεγανοποίησης, τα εκατοντάδες πτώματα και οι (απ)ανθρώπινες ιστορίες», 21/12/2019), παραπάνω από τετρακόσιες σοροί μεταναστών και προσφύγων έχουν ενταφιαστεί στα τρία ισλαμικά νεκροταφεία του Σιδηρού.

Το Σιδηρό, αλλιώς Ντιμίριαν, είναι ένα μικρό χωριό Πομάκων στον ορεινό όγκο του Δήμου Σουφλίου. Ο μοναδικός δρόμος που οδηγούσε σε αυτό ήταν κάποτε τόσο δύσβατος, που μόνο οι κάτοικοι με τα μουλάρια και τα γαϊδούρια τους μπορούσαν να το διαβούν. Περνούσε μέσα από ένα κατάφυτο δάσος και ήταν μήκους δέκα χιλιομέτρων, φθάνοντας στους πρόποδες του βουνού του Αντά Τεπέ. Το χωριό φημίζεται γιατί έχει «προσφέρει» στην ισλαμική κοινότητα πολλούς ιμάμηδες και μουφτήδες. Μάλιστα, πολλοί από αυτούς έχουν σπουδάσει σε σπουδαία ιεροδιδασκαλεία στη Μέκκα και στη Μεδίνα της Σαουδικής Αραβίας.

Στο Σιδηρό δημιουργήθηκε το πρώτο νεκροταφείο μεταναστών στον Εβρο, ίσως και στην Ελλάδα. Τα πρώτα χρόνια, οι μετανάστες θάβονταν σε δύο νεκροταφεία που προϋπήρχαν στο Σιδηρό. Με τα χρόνια, όμως, αυξήθηκαν οι προσφυγικές και μεταναστευτικές ροές και, κατά συνέπεια, οι θάνατοι. Οι κάτοικοι του χωριού άρχισαν να διαμαρτύρονται για τον ολοένα αυξανόμενο αριθμό ταφών.

Ετσι, δημιουργήθηκε έξω από το χωριό ένα νεκροταφείο αποκλειστικά για μετανάστες. Η έκταση που καταλαμβάνει είναι περίπου 10 στρέμματα. Πρόσφατα, μάλιστα, το διοικητικό συμβούλιο του Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου Αλεξανδρούπολης αποφάσισε να διαθέσει ένα κονδύλι ύψους 10.000 ευρώ, προκειμένου να καλυφθεί το κόστος για τον ενταφιασμό νεκρών προσφύγων και μεταναστών στο Σιδηρό.

Ο κάθε ενταφιασμός κοστίζει 500 ευρώ και τον αναλαμβάνει η μοναδική τοπική επιχείρηση από το Διδυμότειχο, που ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα του ΠΓΝΑ.