Αντισυνταγματικές κρίνει το Γ’ Τμήμα του Συμβουλίου της Επικρατείας τις εκ των υστέρων παρεμβάσεις του τέως υπουργού Εσωτερικών, Τάκη Θεοδωρικάκου στην εκλογική αποτύπωση του συστήματος της απλής αναλογικής, όπως προέκυψαν από τις αυτοδιοικητικές εκλογές του 2019. Το Γ’ Τμήμα του Συμβουλίου της Επικρατείας μπορεί να παραπέμπει την τελική κρίση στην Ολομέλεια του Ανώτατου Ακυρωτικού Δικαστηρίου, αλλά μπαίνει στην ουσία που έχει να κάνει με την αλλοίωση της εκλογικής αποτύπωσης με τις παρεμβάσεις Θεοδωρικάκου που υπερενίσχυσαν την παρουσία της διοικούσας παράταξης στην Οικονομική Επιτροπή και την Επιτροπή Ποιότητας Ζωής στους Δήμους.
Κατά πλειοψηφία, οι δικαστές του Γ’ Τμήματος του Συμβουλίου της Επικρατείας υποστηρίζουν ότι διατάξεις Θεοδωρικάκου είναι «αντισυνταγματικές» διότι «παραβιάζουν τα δικαιώματα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι, καθώς και τις αρχές της ελεύθερης και ανόθευτης εκδήλωσης της λαϊκής θέλησης, ως έκφρασης της αρχής της λαϊκής κυριαρχίας, και της ισότητας των όρων του εκλογικού ανταγωνισμού». Κι αυτό γιατί οι δικαστές του ΣτΕ υπογραμμίζουν ότι «τόσο οι εκλογείς όσο και οι εκλεγέντες δημοτικοί σύμβουλοι είχαν συνεκτιμήσει τη διαμόρφωση της εκλογικής τους βούλησης, τις ισχύουσες κατά τον χρόνο των εκλογών αυτών ρυθμίσεις του Ν. 4555/2018 (άρθρα 76 και 91) [Κλεισθένης], με τις οποίες προβλεπόταν η συγκρότηση των συλλογικών οργάνων χωρίς αντίστοιχη ρύθμιση περί πλειοψηφίας της παράταξης του δημάρχου». Ως προς τα συλλογικά όργανα, οι δικαστές αναφέρονται στην Οικονομική Επιτροπή, την Επιτροπή Ποιότητας Ζωής και τα Διοικητικά Συμβούλια των δημοτικών νομικών προσώπων (Δ.Ε.Υ.Α. κ.λπ.).
Λαμβάνοντας υπ’ όψιν το τεκμήριο αρμοδιότητας για τα θέματα που αφορούν τον Δήμο, οι δικαστές κατά πλειοψηφία επισημαίνουν ότι με την ενίσχυση της διοικούσας παράταξης στην Οικονομική Επιτροπή και την Επιτροπή Ποιότητας Ζωής μεταφέρθηκαν σε αυτές αρμοδιότητες αποφασιστικού χαρακτήρα, που ανήκαν στο δημοτικό συμβούλιο. Συγκεκριμένα, οι δικαστές υπογραμμίζουν ότι «ο νομοθέτης παρενέβη στη λειτουργία των Ο.Τ.Α. Α΄ βαθμού επιφέροντας δύο βασικές και αλληλένδετες μεταξύ τους αλλαγές στο σύστημα της απλής αναλογικής, αφ’ ενός μετέβαλε τον τρόπο συγκρότησης της οικονομικής επιτροπής και της επιτροπής ποιότητας ζωής, προκειμένου να εξασφαλισθεί σε αυτές η πλειοψηφία της παράταξης του δημάρχου».
«Αφ’ετέρου, ο νομοθέτης προέβη σε αθρόα μεταφορά ιδίως στην οικονομική επιτροπή αποφασιστικών αρμοδιοτήτων σημαντικού οικονομικού αντικειμένου, οι οποίες μέχρι τότε ανήκαν στο άμεσα εκλεγόμενο συλλογικό όργανο διοίκησης των δήμων, το δημοτικό συμβούλιο, το οποίο, σύμφωνα με το άρθρο 65 παρ. 1 του ν. 3852/2010 [Καλλικράτης], έχει το γενικό τεκμήριο αρμοδιότητας για τα θέματα που αφορούν τον δήμο», κρίνουν κατά πλειοψηφία οι δικαστές.
Με αυτό το σκεπτικό, οι δικαστές αναλύουν ως «ενιαίο σύνολο» τις ρυθμίσεις Θεοδωρικάκου και κρίνουν ότι αυτές «έχουν κοινή στόχευση και επεμβαίνουν τόσο στη συγκρότηση των έμμεσων αυτών συλλογικών οργάνων του δήμου όσο και στη λειτουργία, υπό τη συγκρότηση αυτή, των ανωτέρω οργάνων κατά την άσκηση των ανατεθειμένων σε αυτά νέων, σημαντικού χαρακτήρα, αρμοδιοτήτων».
Επισημαίνοντας ότι «με την επέμβαση του νομοθέτη, η οποία έλαβε χώρα αμέσως μετά τη διεξαγωγή των εκλογών και μάλιστα σε χρόνο κατά τον οποίο είχαν ήδη εξαχθεί τα εκλογικά αποτελέσματα», οι δικαστές υπογραμμίζουν ότι «μεταβλήθηκε εκ των υστέρων το πλαίσιο άσκησης του κατοχυρούμενου στο Σύνταγμα δικαιώματος εκλογής των αρχών των Ο.Τ.Α». Επίσης, οι δικαστές κρίνουν ότι «η εκφρασθείσα θέληση των εκλογέων είχε διαμορφωθεί κατά συνεκτίμηση, εκτός άλλων, και του ότι, σύμφωνα με την ισχύουσα κατά τις εκλογές αυτές νομοθεσία, οι αποφάσεις που αφορούν σημαντικές αρμοδιότητες του δήμου, όπως αυτές που προαναφέρθηκαν και που αφορούν ζητήματα που κατ’ εξοχήν συνάπτονται με την κατοχυρούμενη στο άρθρο 102 παρ. 2 του Συντάγματος οικονομική αυτοτέλεια των Ο.Τ.Α., θα λαμβάνονται από το δημοτικό συμβούλιο, όργανο διοίκησης του δήμου με άμεση δημοκρατική νομιμοποίηση, απαιτουμένων ενδεχομένως ευρύτερων συναινέσεων για την επίτευξη πλειοψηφίας».
Ενδιαφέρουσα είναι η επισήμανση που κάνουν οι δικαστές γιατί υποστηρίζουν ότι «κατά τον χρόνο ψήφισης των σχετικών διατάξεων, δεν είχε δοκιμαστεί στην πράξη η εφαρμογή του συστήματος της απλής αναλογικής του Ν. 4555/2018, ώστε να δικαιολογείται από επιτακτικούς λόγους δημοσίου συμφέροντος η κατά τα ανωτέρω τόσο σοβαρή και έντονη επέμβαση του νομοθέτη στη θέληση των εκλογέων».
Οι δικαστές του Γ’ Τμήματος του Συμβουλίου της Επικρατείας, λοιπόν, κρίνουν ότι «πρέπει να παραμερισθούν στο σύνολό τους ως αντισυνταγματικές», οι διατάξεις Θεοδωρικάκου που ενισχύουν υπέρμετρα την διοικούσα παράταξη και υποστηρίζουν ότι πρέπει «να εφαρμοσθούν κατά τη συγκρότηση των εν λόγω δημοτικών επιτροπών οι προϋφιστάμενες αυτών διατάξεις».
Ως προς τα νομικά πρόσωπα (ΔΕΥΑ κλπ), μειοψήφησε μερίδα δικαστών του Γ’ Τμήματος του Συμβουλίου της Επικρατείας με το σκεπτικό «δεν αντίκεινται στις συνταγματικές διατάξεις οι ρυθμίσεις που αφορούν την ανάδειξη των μελών των Δ.Σ. δημοτικών νομικών προσώπων (Δ.Ε.Υ.Α. κ.λπ.), καθόσον οι εν λόγω οργανωτικές μεταβολές δεν συνδυάζονται και με μεταφορά αρμοδιοτήτων από άμεσα όργανα διοίκησης του δήμου προς τα αντίστοιχα συλλογικά όργανα των νομικών αυτών προσώπων».
